Lokaal produceren: De blauwe oceaangedachte is groen

Ik woon in de jongste polder Flevoland en die is letterlijk gemaakt en ontworpen om te produceren. Sinds de eerste akkerbouwers en tuinders zich in deze polder vestigden, ruim een halve eeuw geleden, hebben deze sectoren zich ruim ontwikkeld. Waarom van ver halen als lokaal produceren verstandiger is. Voor het milieu en voor onze boeren.

Het nieuwe land onderscheidt zich duidelijk van het oude land. De overmaat aan ruimte, de bodemkwaliteit en de waterhuishouding is subliem ontworpen. Flevoland wordt in het buitenland de ‘green valley’ van Europa genoemd. Wellicht kunnen we voor heel Nederland Flevoland als voorbeeld nemen voor schone groene nieuwe economie.

Schone groene nieuwe economie

Als polderverzamelaar toon ik graag een van mijn dierbaarste polderbezittingen; het boek ‘De economische beteekenis van de drooglegging der Zuiderzee’ uit 1901. Daarin staat:

‘De Twaalfde Provincie geeft het land kracht, het Volk brood, dat is de Vrucht van de Onderneming. De onderneming moet een zaak des Volks zijn, ze moet een ‘national cry’ worden, gerealiseerd door eene Krachtige Regering, gesteund door den wil eener wakkere, van eigen kracht bewuste Natie. Niet om te moraliseren maar om de urgentie van het droogleggen te beantwoorden.’

De polderhoofdstad werd Lelystad. Een hommage aan ingenieur Cornelis Lely die de eeuwenoude droogleggingsideeën werkelijkheid maakte. Almere werd door zijn ligging en woonuitvalbasis tegen de wens van de bestuurders van weleer en tegen de verwachtingen in de grootste stad. Ze is nu al de zesde stad van Nederland met ongeveer 215.000 inwoners. Ongeveer de helft van het aantal inwoners van Flevoland.

Kritiek op Flevoland

Soms lijkt het of Nederland zich geen raad weet met de jongste provincie. Terwijl de maakbaarheid van het jonge land en de jongste steden van Europa zo fascinerend is. Na ruim een halve eeuw produceren voor Nederland, en niet alleen agrarisch hebben veel mensen kritiek op het jonge land en haar steden, maar hebben we in deze provincie niet tienduizenden woningen voor een prettige prijs gebouwd, en de laatste tijd juist heel veel duurzame woningen, bedrijven en instellingen in het experiment Oosterwold en andere experimentele wijken. De helft is al niet meer afhankelijk van gas en Almeerders hebben veel geïnvesteerd in groene energie. Bijvoorbeeld door te kiezen voor een zonne-eiland in plaats van zware industrie op een industrieterrein in de stad waar de lokale energiecoöperatie De Groene Reus onderdeel van was. Flevoland produceert meer groene energie dan ze zelf nodig heeft. Een blauwe oceaan succes. Nu eigenlijk groen te noemen.

Volgens hoogleraar dr. Gerard Marlet is Almere bijvoorbeeld een geografische Blunder. Almere ligt te ver weg van Amsterdam om te profiteren van haar aantrekkelijkheid en heeft zelf te weinig te bieden aan de creatieve klasse en aan de hogere klasse.

Wetenschappers als Marlet kijken vanuit het paradigma van het oude land, de oude stad. Wat niet voldoet, scoort laag op de ‘lijstjes’ van relatief succes. Marlet leeft met het idee dat je nieuw land en nieuwe steden ergens mee kan vergelijken. Hij ziet slechts het gebrek aan oude panden, oude structuren, gebrek aan gevestigde cultuur en oude bewezen structuren. Daarmee gaat hij voorbij aan de kwaliteiten van de onvergelijkbare ruimtelijke groene omgeving en de suburbane stad in Flevoland. Flevoland heeft in verhouding de meeste natuur en bossen. De Oostvaarderplassen op steenworpafstand van Almere en Lelystad zijn een aaneengeschakeld natuurlijkgebied van tientallen kilometers lang met een unieke populatie. Tijdens de vogeltrek bevolken de meest zeldzame dieren het gebied, de vogelaars daargelaten.

Landschapsarchitecten

Steden in Flevoland hebben een hoge kwaliteit van veel groen, water en veel woning voor minder geld. Het waren de Flevolandse landschapsarchitecten die ooit de steden ontwierpen. Dat is iets om trots op te zijn. Voor de recent overleden Teun Koolhaas was het ontwerpen van deze woonomgeving een verwezenlijking van een ideaal. Hij zei: 

‘Vroeger trok de adel de stad uit, stichtte landgoederen. En nu krijgen wij (… als landschapsarchitecten) de kans om een landgoed voor een kwart miljoen mensen aan te leggen.’

Ik weet als bewoner van Almere dat deze stad de hoogste economische groei van Nederland kent. En welke andere stad heeft 42 kilometer kustzone en vele stadsstrandjes. Het aantal hoger opgeleiden is Almere is sterker gegroeid dan in andere steden. Wat Almere kenmerkt is een ongekende ambitie om de stad van de zeebodem op te bouwen tot een volwassen, unieke en fijne stad. Almere en ook de andere steden in de polder volgen slechts een andere route dan hoogleraar Marlet voor ogen heeft.

Blue ocean

De kern van het Flevolands succes ligt niet altijd in rode oceanen, waarin regio’s en steden als concurrenten elkaar bevechten rondom issues als economie, recreatie, arbeid, wonen en uitgaan. Gevechten van dat kaliber kennen slechts verliezers. Flevoland, en haar jonge steden, slaagt er juist in om het anders te doen. Vanuit een totaal ander paradigma een woon- en werkomgeving neer zetten die zich continu kan vernieuwen. Almere is de derde architectuurstad van Nederland. Ze heeft met haar jonge culturele sector diverse prijzen gewonnen. De slogan van Apple ‘Think Different’ is eigenlijk ook een eerbetoon aan de lef van de Flevolandse ontwerpers en de pioniersgeest van de huidige bevolking. In de blauwe oceaan van Flevoland en haar jonge steden is geen concurrentie met andere oudere regio’s. Flevoland is een mirakel volgens vele buitenstaanders. Nieuwlandse burgers zijn van een ander soort elite. Niet van de ‘gevestigde’ orde. Maar een nieuw ras. Flevoland heeft gekeken naar het succes van Apple, van Cirque du soleil, van Viagra. Out of the box. Want de zee waarin de oude steden zich bevinden, daar past de nieuwlandse burger niet bij. Het succes van Flevoland ligt in het steeds weer vinden van blauwe oceanen. Almere is het Cirque du Soleil van de randstad.

Floriade 2022

De afgelopen decennia hebben groene kennisinstellingen zich gevestigd in de polder. Agrarische hogescholen en andere instituten. Met de groei van de wereldbevolking en stijgende voedselprijzen, kan Nederland zich prijzen zoveel duurzame agrarische ruimte te hebben. Almere, met ondersteuning van alle partijen en steden in Flevoland, deed mee aan het bid om in 2022 de wereldtentoonstelling Floriade binnen te halen. Met succes. Het succes van de Blauwe Oceaan. De Floriade, met als titel ‘Growing Green Cities’. Ik geloof in dat project. Het idee van de ‘Garden City’ zou inspiratie moeten zijn voor de rest van de wereld. In 1898 definieerde de beroemde socioloog Ebenezer Howard het ideaal van de Garden City. Een soort Yin Yang tussen stad en land: 

‘Town and country must be married, and out of this joyous union will spring an new hope, a new life, a new civilization.’ 

Hij heeft gelijk. Ik ben volmaakt gelukkig in Flevoland. Punt.